Het immuunsysteem
Het belangrijkste doel van het immuunsysteem is het beschermen tegen indringers zoals bacteriën en virussen. Zodra een indringer het lichaam binnenkomt, gaat het immuunsysteem aan het werk en ontstaat een tijdelijke ontsteking. Deze ontsteking is van belang omdat die de indringer opruimt en de schade repareert[1]. Naast tijdelijke ontstekingen zijn er ook chronische ontstekingen. Deze zijn juist schadelijk en vaak gerelateerd aan chronische ziekten zoals diabetes type 2 en hart- en vaatziekten[1,2]. Het is daarom belangrijk om het immuunsysteem zo sterk mogelijk te houden. Dat zorgt voor het zo snel mogelijk opruimen van indringers en minder chronische ontstekingen. Bewegen kan hierbij helpen.
Het effect van bewegen
Vaak matig intensief bewegen heeft een positief effect op het immuunsysteem, zo blijkt uit onderzoek[2]. Bewegen zorgt ervoor dat belangrijke immuuncellen in het lichaam circuleren. Ook heeft bewegen via verschillende routes een ontstekingsremmend effect[2]. Veel verschillende ontstekingsfactoren hebben invloed op het immuunsysteem en bepalen hoe het immuunsysteem ervoor staat. Deze ontstekingsfactoren zijn in rust lager bij mensen die meer bewegen[2].
Bewegen helpt ook bij het verminderen van overtollige vetmassa. Mensen met een hoog vetpercentage (overgewicht of obesitas) hebben vaker last van chronische ontstekingen in het vetweefsel. Een lager vetpercentage zorgt ervoor dat chronische ontstekingen in het lichaam verminderen. Zo helpt bewegen indirect het immuunsysteem te versterken[3].
Hoge belasting
Topsporters bevinden zich aan de andere kant van het spectrum. Zij bewegen heel veel en intensief. Hoge trainingsbelasting, competitie en druk zijn niet goed voor het immuunsysteem[2]. Onderzoek toont dat sporters met een hoge belasting meer ontstekingen hebben, meer spierschade en meer kans op ziekte[2]. Bewegen is goed, maar maak het niet te gek. Te zware belasting is niet bevorderlijk voor het immuunsysteem, matig intensief bewegen werkt wel positief.
Het immuunsysteem gaat achteruit naarmate je ouder wordt. Dat vergroot de kans op infecties. Uit onderzoek komt steeds meer bewijs dat bewegen via verschillende routes bijdraagt aan het verbeteren van het immuunsysteem en deze achteruitgang kan vertragen[2,4]. Dat toont dat bewegen voor oudere mensen een positief effect kan hebben op het immuunsysteem.
Covid-19
De aandacht voor de relatie tussen gezonde leefstijl en Covid-19 neemt toe. Het platform Lifestyle 4 Health heeft op verzoek van ZonMw een overzicht gemaakt van de reeds wetenschappelijke kennis over invloed van verschillende leefstijlfactoren op vatbaarheid, ziektebeloop en herstel van corona. Er zijn 11 studies gevonden die naar het effect van bewegen op Covid-19 hebben gekeken. Meerdere studies uit het rapport bevestigen dat sport en bewegen een duidelijk positief effect hebben op het ziektebeloop en herstel van acute Covid-19[6]. Dat positieve effect treedt ook op bij mensen die nog niet volledig aan de beweegrichtlijnen voldoen[6]. Dit benadrukt dat elke stap gezondheidswinst oplevert.
Het effect van bewegen op de kans om Covid-19 te krijgen, is daarentegen nog niet veel onderzocht. Wel is meer onderzoek gedaan naar de effecten van bewegen op andere luchtweginfecties[1]. Daaruit blijkt dat actievere mensen minder risico lopen op luchtweginfecties en dat de symptomen bij besmetting minder heftig zijn. Onderzoekers hebben in grotere epidemiologische studies het optreden van bovenste luchtweginfecties vergeleken tussen groepen volwassenen die weinig en meer bewegen. Het bleek dat de mensen die bewegen bijna 30% minder vaak infecties hadden[2]. Bewegen kan ook indirect invloed hebben op je immuunsysteem. Zo bleek dat de meeste mensen met een ernstig beloop van corona vaak overgewicht of een chronische aandoening hebben[3]. Voor deze groep mensen helpt bewegen via verschillende routes het immuunsysteem te versterken[2].
Breng beweging in je dag
Bewegen heeft meer positieve effecten dan dat op het immuunsysteem. Voldoende bewegen draagt bij aan de gezondheid op fysiek, emotioneel en mentaal vlak. Het verlaagt de risico’s op chronische aandoeningen zoals diabetes en hart- en vaatziekten[5]. Ook heeft bewegen een positief effect op stemming en vermindering van angstige- en depressieve symptomen[5].
Beginnen met (meer) bewegen kan moeilijk zijn. Ondersteuning hierbij biedt uitkomst. Help jij mensen meer beweging in hun dag te brengen? Dat kan aan de hand van de tips in de Beweegcirkel. De Beweegcirkel is een praktische gesprekstool om anderen te stimuleren meer te bewegen, met onder meer eenvoudige invuloefeningen en voorbeelden ter inspiratie.
Bronnen
- da Luz Scheffer D, Latini A. Exercise-induced immune system response: Anti-inflammatory status on peripheral and central organs. Biochimica et Biophysica Acta (BBA)-Molecular Basis of Disease. 2020 Apr 29:165823.
- Nieman DC, Wentz LM. The compelling link between physical activity and the body’s defense system. Journal of sport and health science. 2019 May 1;8(3):201-17.
- de Frel DL, Atsma DE, Pijl H, Seidell JC, Leenen PJ, Dik WA, van Rossum EF. The impact of obesity and lifestyle on the immune system and susceptibility to infections such as COVID-19. Frontiers in nutrition. 2020 Nov 19;7:279.
- Shahrbanian S, Alikhani S, Kakavandi MA, Hackney AC. Physical Activity for Improving the Immune System of Older Adults During the COVID-19 Pandemic. Alternative therapies in health and medicine. 2020 Aug 1;26(S2):117-25.
- Gezondheidsraad. Beweegrichtlijnen 2017. Den Haag: Gezondheidsraad; 2017.
- Meijerink, M., Pelle, T., Frel, D.L. de, Bosch-Elberse, K.E.M., & Bilsen, J.H.M. van (2021). Invloed van leefstijlfactoren op de vatbaarheid, ziektebeloop en herstel van COVID-19. Utrecht: TNO.